Son güncelleme: Eylül 5, 2023
Sağlıklı beslenme bilincinin gün geçtikçe artması üzerine çeşitli gıdalar son zamanlarda mercek altına alınmaya başladı. Bu durumdan nasibini alanlardan biri de yapay bir tatlandırıcı olan aspartam.
Geçtiğimiz ay Dünya Sağlık Örgütü tarafından kanserojen etki gösterebilecek gıdalar kategorisine eklenen aspartam tam olarak nedir, zararları nelerdir? Aspartam içeren ürünler hangileri? Soruların yanıtları yazımızda.
Aspartam nedir?
Normal sofra şekerinden yaklaşık 200 kat daha tatlı olan aspartam, iki amino asitten oluşur: aspartik asit ve fenilalanin. 1965 yılında laboratuvar ortamında keşfedilmiştir ve tatlılık oranı çok yoğun olduğu için, küçük bir miktarı kullanılarak istenen tatlılığa ulaşılabilir. Aspartam kalorisiz olduğu için de diyet yapanlar arasında oldukça popülerdir.
Aspartamın zararları neler?
Temmuz 2023’e kadar, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) gibi saygın kurumlar, kabul edilebilir günlük alım seviyeleri dahilinde tüketildiğinde aspartamın güvenli olduğunu düşünüyordu.
Ancak insan sağlığı üzerindeki etkisini değerlendirmek için çok sayıda deneye tâbi tutulan aspartamın, Dünya Sağlık Örgütü’ne bağlı Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) tarafından “insanlarda kansere neden olabileceği” açıklandı. Şimdilik yalnızca aspartam için geçerli olan bu açıklama oldukça önemli ve ilerleyen günlerde başka yapay tatlandırıcı türleri için de bu sonuca varılma ihtimali var.
Aspartamın kanserojen etkisinin yanı sıra, şu hastalık ve durumların görülme riskini de artırabileceği düşünülüyor:
- Kalp-damar hastalıkları
- Alzheimer/demans
- İnme
- Bağırsak disbiyozu (bağırsak mikrobiyatasındaki çeşitliliğin azalması)
- Baş ağrıları ve migren
- Kilo artışı
- İştah artışı
Ayrıca aspartam, fenilalanin içermesi nedeniyle fenilketonüri (PKU) adı verilen nadir görülen bir genetik bozukluğa sahip kişiler için oldukça sakıncalı. PKU hastalığı olan kişilerin vücudu aspartamın bileşenlerinden biri olan fenilalanini uygun şekilde metabolize edemez ve bu da ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Aspartam nelerde var?
Peki zararlarını artık bildiğimiz aspartam hangi ürünlerde var? İşte aspartamın en çok kullanıldığı yiyecek ve içecekler:
- “Diyet” veya “şekersiz” olarak satılan gazlı içeceklerin çoğu (örneğin diyet kola ve kola zero)
- Şekersiz sakızlar
- Şekersiz atıştırmalıklar
- Puding veya kek karışımı gibi hazır tatlılar
- Hazır reçeller
- Kahvaltılık gevrekler
- Çay-kahve tatlandırıcıları (örneğin Equal ve NutraSweet)
- Meyveli yoğurtlar
- Hazır soslar
- Paketli dondurmalar
- Hazır soğuk çaylar
- Hazır kahveler
Bu gıda türlerine ait bütün yiyeceklerde kesin olarak aspartam bulunur diyemesek de, muhtemelen çoğunda kullanıldığını söylemek yanlış olmaz. Bu nedenle, bu kategorilere dahil olan yiyecek ve içecekleri satın alırken etiketlerini dikkatli okumakta yarar var.
Bazı sıvı ilaçlar ve çiğnenebilir tabletlerde de, ilaçlardaki kimi aktif bileşenlerin acılığını bastırmak için aspartam kullanılabilir. Ancak aspartam içeren ilaçlar ile ilgili endişen varsa, kullandığın ilaçları bir anda kesmek yerine bu ilaçların muadilleri konusunda doktoruna ve eczacına danışabilirsin.
Sonuç olarak
Aspartamın başta kanserojen etkisi olmak üzere sağlık zararları artık biliniyor. Bu nedenle sağlığın için yapabileceğin en iyi şey, aspartam içerme ihtimali olan yiyecek ve içecekleri beslenmeden tamamen çıkarıp daha doğal ve taze yiyecek – içeceklere yönelmek.
