Polikistik Over Sendromu ve Aralıklı Oruç – PKOS ve Beslenme İlişkisi

Son güncelleme: Ağustos 26, 2022

Polikistik over sendromu kadınlardaki doğurganlık sorunlarına sebep olan en önemli faktörlerden biri ve pek çok kişiyi etkilediği biliniyor. Son zamanlarda ise tedavisi için PKOS ve beslenme ilişkisinin öneminden bahsediliyor.

Aralıklı oruç, günün yemek yenen saatlerini belli bir aralığın içinde tutarak kalan sürede kalori içeren ve kan şekerini harekete geçiren herhangi bir yiyecek veya içecek tüketilmeyen bir beslenme şekli olarak karşımıza çıkıyor. Kilo verme, metabolizmayı hızlandırma ve kan şekerini dengeleme etkisiyle bilinen aralıklı oruç (if diyeti), polikistik over sendromu tedavisini de destekleyici olabiliyor.

Bu yazıda polikistik over sendromunun olası nedenleri, belirtileri, teşhis yöntemleri ve beslenme ile olan ilişkisine dair ayrıntılara ulaşabilir ve polikistik over sendromu yaşayanlara en uygun aralıklı oruç planını öğrenebilirsin.

Polikistik over sendromu (PCOS hastalığı) nedir?

Polikistik over sendromu, ya da kısaltılmış haliyle PKOS-PCOS, yumurta hücrelerinin üretiminden sorumlu olan yumurtalıklarda meydana gelen bir durumdur.

PCOS görülen kadınların yumurtalıkları, olması gerekenden daha fazla yumurta hücresi veya erkek cinsiyet hormonu üretir. Bazı kadınlarda ise her iki durum da görülebilir.

Polikistik over sendromuna üreme çağındaki kadınlarda rastlanır ve üreme hormonlarının dengesinin bozulması ile kendini göstererek doğurganlık sorunlarına yola açabilir. Dahası, bu durum üreme çağından sonraki yıllarda da etkilerini devam ettirebilir. Bu nedenle PCOS tedavisine yönelik çalışmalar büyük önem taşıyor.

PCOS’un tüm dünyadaki nüfusun en az %5’inde görüldüğü düşünülecek olursa, önemli bir sağlık problemi olduğu söylenebilir. (1)

Polikistik over sendromu neden olur?

Polikistik over sendromunun ortaya çıkma nedeni net olmamakla birlikte, genetik  yatkınlıkların önemli rol oynadığı biliniyor. Ailedeki diğer kadınlarda (anne, anneanne, teyze, kız kardeş gibi) bu durum mevcutsa, kişide görülme ihtimali de artıyor.

PCOS’ta yumurtlama için gerekli olan hormonların seviyesi dengesizleşir ve dolayısıyla ya yumurtlama gerçekleşmez ya da düzensiz olarak gerçekleşir. Bu dengesizlik halinde fazlalık olarak biriken yumurtalar içi sıvı dolu keselere, yani iyi huylu kistlere dönüşür.

Kist oluşumu yumurtalıkların anormal seviyede androjen hormonları (testosteron dahil erkek cinsiyet hormonları) salgılamasına neden olur.

Erkek cinsiyet hormonlarındaki anormal artış adet döngüsünü olumsuz yönde etkiler ve ayrıca çeşitli sorunlara yol açar. Erkek tipi kellik, hirşutizm (yüz ve vücutta aşırı tüylenme), akne, kilo verememe bu sorunlardan bazılarıdır.

Önemli not: Polikistik over sendromu olduğu halde bazı kadınların yumurtalıklarında kist olmayabilir. Teşhis için mutlaka bir tıp doktoruna danışılmalıdır.

Yumurtlamanın gerçekleşmediği PKOS vakalarında, hamile kalmak zorlaşır ve doğurganlık problemleri ortaya çıkar. Polikistik over sendromu, toplumda görülme sıklığı yüksek bir sağlık sorunu olarak kadınlarda doğurganlığı olumsuz etkileyen en önemli faktörlerden biridir.

Ancak iyi haber şu ki, hormon seviyeleri ve PCOS semptomları uygun bir beslenme planı, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekirse ilaç tedavisiyle büyük oranda iyileştirilebiliyor.

PCOS belirtileri nelerdir?

Polikistik over sendromu belirtilerinden en yaygın görülenler şunlardır:

• Düzensiz adetler veya hiç adet görmemek
• Doğurganlık sorunları
• Akne
• Aşırı tüylenme (yüz, sırt, göğüs, karın ve kalça bölgelerinde)
• Erkek tipi saç dökülmesi
• Kilo artışı ve kilo vermekte zorlanmak

Önemli not: Polikistik over sendromunun belirtileri kişiden kişiye değişebilir.

Polikistik over sendromu nasıl teşhis edilir?

Jinekologlar PCOS’u teşhis etmek için üç ana göstergeden yararlanır. Bu üç göstergeden en az iki tanesi görülen kişilerin polikistik over sendromuna sahip  olduğu söylenebilir. Aşağıdaki belirtilerden en az ikisini yaşıyorsan polikistik over sendromun olabilir ancak kesin teşhis için bir doktora danışmanda yarar var:

• Düzensiz adetler: Adetlerin arasının 35 günden fazla olması; düzenli bir adet döngüsünün olmaması.

• Androjen (erkek üreme) hormonlarında artış: Artan erkeklik hormonu seviyeleri sebebiyle yüzde ve vücutta aşırı tüylenme (hirşutizm), şiddetli akne, erkek tipi saç dökülmesi gibi fiziksel belirtiler olması.

Androjen hormonu seviyelerini ölçmek için kan testi gereklidir. Doktor gerekli görürse kan şekeri, kolesterol ve trigliserit gibi başka kan testleri de isteyebilir.

• Yumurtalıklarda polikistik over görünümü: Yumurtalıklarda kistik bir görünüm olabilir ve yumurtalıklar normal şekilde çalışmayabilir.

Yumurtalıkların boyutuna ve kist oluşumu olup olmadığına bakmak için ultrason testi gereklidir.

PCOS tedavisi nasıl olur?

PCOS’lu kadınların çoğunun insülin direncine sahip olması ve PCOS’lu kadınların yarısından fazlasının 40’lı yaşlara doğru tip 2 diyabet hastası olmasından anlayabileceğimiz üzere, bu sendromun beslenme ile yakından ilişkisi vardır. Dolayısıyla PCOS tedavisi için de sağlıklı beslenmenin önemli bir faktör olduğundan söz edilebilir.

Beslenme ile ilgili uygulanabilecek bir yöntem, beslenme şeklini aralıklı oruca çevirmektir. Aralıklı oruç kilo vermeyi kolaylaştırmasına ek olarak hormonları, kolesterol seviyesini ve kan şekerini düzenleme üzerindeki etkisiyle gün geçtikçe popülerlik kazanmaktadır. Bu özellikleri  sayesinde PCOS tedavisinde de yardımcı bir araç olarak kullanılabilir.

PCOS tedavisinde kullanılabilen bir başka beslenme yöntemi ise vegan diyete geçiş yapmaktır. Bu alandaki bilimsel çalışmalar halen yetersiz olsa da, kimi araştırmacıların belirttiğine göre hayvansal ürünler, içerdikleri hormonlar sebebiyle kadınlardaki cinsiyet hormonlarını olumsuz yönde etkileyebiliyor, bu da PCOS’un etkilerini artırabiliyor. Bitkisel temelli bir beslenmeye geçilerek hormonal dengesizliklerin etkileri azaltılabilir ve PCOS ile ilişkili kilo sorunlarının önüne  geçilebilir. (2) Ancak vegan beslenmeye geçmeyi  düşünenlerin mutlaka bir doktora danışmaları ve kan değerlerine baktırmaları gerekmektedir.

Aralıklı oruç, PCOS tedavisine nasıl yardımcı olur?

Aralıklı oruç ya da diğer bilinen adıyla if diyetinin PCOS tedavisine nasıl yardımcı olduğunu anlatırken, PCOS ve insülin direnci ile aralıklı oruç ve insülin direnci ilişkisine bakmak gerekiyor.

Yemek yediğimiz zaman vücudumuz kan şekerini dengelemek için insülin üretir. Ancak PCOS’lu kişilerin çoğunda insülin direnci görülür, bu da vücutlarının insülini gerektiği gibi kullanamamasına, dolayısıyla pankreasın kan şekerini düşürmek için gerekenden daha fazla insülin salgılamasına yol açar. Vücutta yükselen insülin seviyesi ise erkeklik hormonlarının (testosteron) anormal şekilde üretilmesini tetikleyerek yumurtlamanın bozulmasına yol açar.

Aralıklı oruca alıştıkça vücuttaki insülin seviyesi düşer ve PCOS’a bağlı insülin direnci zamanla ortadan kalkar. İnsülin seviyesi normalleştiğinde ise üreme hormonları dengelenir ve doğurganlık sorunlarının düzelme ihtimali artar.

PCOS teşhisi konan kadınlar genellikle kilo vermekte de zorluk yaşarlar. Geleneksel diyet listeleri kilo vermelerine yardımcı olamaz. Aralıklı oruç, burada da önemli bir rol oynayarak vücudu yağ yakma moduna geçirir. Metabolizma hızlanır, insülin ve kan şekeri seviyeleri dengelenir. Böylece kilo vermek kolaylaşır.

“Polikistik over sendromu nasıl geçer?” sorusunun cevabını merak edenlere verilebilecek en basit ve önemli tavsiye, sağlıklı beslenme ve sporu hayatlarına dahil etmeleridir. Egzersiz konusunda sana yol gösterilmesine ihtiyaç duyuyorsan Fitness Kompanion’ı indirerek hiçbir ekipmana ihtiyaç duymadan, sana özel  hazırlanan antrenman programını takip edebilirsin.

PCOS diyeti olarak aralıklı oruç nasıl uygulanır?

Yapılan bir araştırmaya göre, yalnızca 8 saatlik bir zaman diliminde yemek yenilen (16/8) aralıklı oruç planı, anovulatuar (yumurtlama gerçekleşmeyen) polikistik over sendromlu kadınlarda endokrin ve metabolik değerleri iyileştirebiliyor. (3)

PCOS ve aralıklı oruç arasındaki bu ilişkiden yola çıkarak, aralıklı orucu denemek istersen Kompanion – Aralıklı Oruç’un sunduğu oruç planını takip edebilir, aralıklı oruç yolculuğuna motivasyonun yüksek bir şekilde başlayabilirsin.

Ancak PCOS teşhisi olanların aralıklı oruca başlamadan önce mutlaka bir doktora danışmasında yarar var. Doktorun gerekli görürse sana oruç periyodu daha kısa olan 14/10 veya 12/12 gibi bir plan önerebilir.

Özetle

Polikistik over sendromu yalnızca üreme sistemini değil bütün vücudu etkileyebilen bir rahatsızlık olarak mutlaka bir doktor tarafından teşhis edilmeli ve yine doktor kontrolünde, gerekli görüldüğü takdirde ilaç ile tedavi edilmelidir.

Buna ek olarak, beslenmenin de genel sağlık üzerindeki etkileri yadsınamaz. Dolayısıyla PKOS görülen kişilerin tıbbi tedavilerini destekleyecek şekilde, doktorlarının gözetiminde beslenmelerini de düzenlemeleri tedavi süreçlerini hızlandırabilir.